UNESCO je međunarodna organizacija Ujedinjenih nacija za obrazovanje, kulturu i nauku koja se trudi da održi i unapredi civilizacijske tekovine kroz brojne projekte i međunarodne programe podrške. S obzirom na to da je naša zemlja član ove internacionalne organizacije, postoje brojni lokaliteti koje se nalaze pod patronatom i zaštitom UNESCO-a.

Brojni svetski lokaliteti, poznata arhitektonska zdanja stara nekoliko vekova i atraktivne turističke destinacije koje fasciniraju svojom lepotom deo su kulturno-istorijske baštine međunarodne organizacije.

Od piramida i Kineskog zida, pa sve do Kremlja i Kipa slobode koji se nalaze pod zaštitom ove organizacije UN-a, naša zemlja takođe može da se podiči kulturno-istorijskim nasleđem koje je prepoznato u okviru organizacije. U nastavku teksta pročitajte koji manastiri i crkve u Srbiji se nalaze pod zaštitom UNESCO-a.

1. Manastir Studenica – dragulj Srpske pravoslavne crkve

Manastir Studenica je manastir koji je Stefan Nemanja osnovao 1190. godine, a nalazi se na oko 50-ak kilometara jugozapadno od Kraljeva. Manastir Studenica je posvećen Uspenju presvete Bogorodice i predstavlja jedan od najbogatijih i najvećih srpskih pravoslavnih manastira.

Manastir Studenica je 1979. godine proglašen spomenikom od izuzetne kulturne važnosti, pa je tako zaštićen od strane Republike Srbije. Sedam godina kasnije, UNESCO je ovaj manastir uvrstio u spomenik od svetske kulturne važnosti, pa je tako Studenica postala deo liste lokaliteta svetske kulturne baštine.

Studenica je poznata kao mesto gde je izrada pravoslavne ikone vizantijskog stila bila veoma zastupljena, a dva glavna spomenika kulture ovog manastira su Crkva presvete Bogorodice i Kraljeva crkva.

2. Manastir Sopoćani – najlepše freske srednjovekovne umetnosti

Manastir Sopoćani je podigao srpski kralj Stefan Uroš I Nemanjić u drugoj polovini XIII veka. Ovaj hram posvećen Svetoj Trojici nalazi se nedaleko od vrela reke Raška, po čemu je i dobio naziv, jer je sopot staroslovenska reč za izvor. Manastir Sopoćani izgrađen je od sige u klasičnom raškom stilu, kao dobar primer kontrasta između zapadnog i vizantijskog sveta.

Zadužbina trećeg sina Stefana Nemanje nalazi se na mestu gde se nalazi izvorište srpske srednjovekovne države. Sopoćani manastir pleni svojom veličinom i lepotom, a posebna vrednost manastira leži u nekim od najlepših primeraka fresaka Vizantijske i Srpske srednjovekovne umetnosti.

3. Manastir Đurđevi Stupovi – jedan od najstarijih manastira u Srbiji

Manastir Đurđevi Stupovi podigao je osnivač dinastije Nemanjića – Stefan Nemanja, što ovaj manastir čini jednim od najstarijih srpskih manastira. Crkva koja je posvećena Svetom Đorđu u osnovi čini kocku natkrivljenu kupolom, sa dve kule zvonika koja, podignuta na samom vrhu uzvišenja, dominira okolnim pejzažom.

Nekadašnje prestono područje srednjovekovne Srbije svojom siluetom dominira dolinama Raške i Deževe, a nalazi se na samo 4 kilometra od Novog Pazara. Manastir Đurđevi Stupovi je poznat po saboru u Deževi, održanom 1282. godine, na kome je izvršena primopredaja vlasti između srpskih kraljeva Milutina i Dragutina.

4. Crkva Svetih apostola Petra i Pavla – najstariji crkveni spomenik

Još jedan lokalitet na području naše zemlje koji se nalazi pod zaštitom UNESCO-a je i crkva Svetih apostola Petra i Pavla, prvobitno sedište raške episkopije i najstariji spomenik crkvene arhitekture u Srbiji. Prema saznanjima, crkva datira iz VII veka, dok freske koje oslikavaju zidine crkve potiču iz X, XII i XIII veka.

Prvobitna arhitektura crkve podsećala je na crkve iz oblasti današnje Italije, Jermenije i Gruzije, ali je kasnijim radovima i dograđivanjem crkva Svetih apostola Petra i Plavla poprimila jedinstven izgled. Brojna arheološka otkrića i pravoslavno groblje koje okružuje crkvu, samo su neki od razloga zbog kojih se i ova crkva našla na listi UNESCO-a, u okviru kompleksa Sopoćani i Stari Ras.

5. Manastir Visoki Dečani – netaknuk srednjovekovni hram pravoslavlja

Manastir Visoki Dečani je zadužbina kralja Stefana Uroša II. Tokom vekova svog postojanja, ovaj manastir je postao jedan od retkih srednjovekovnih sakralnih objekata koji je ostao gotovo netaknut. Manastir Visoki Dečani posvećen je Vaznesenju Gospodnjem, arhitektonski pripada raškom stila, a u izgradnji se prepliću elementi romaničke, romejske i gotičke umetnosti.

Freske u manastiru su dobro očuvane, živopis manastira Dečani broji preko hiljadu kompozicija, a loza dinastije Nemanjić, Uspenje presvete Bogorodice, Isus sa mačem i loza Esejeva, samo su neka od remek dela koja krase ovaj manastir. Zbog velikog kulturnog-istorijskog značaja, ali i činjenice da se ovde nalaze mošti Stefana Dečanskog, od 2004. godine manastir Visoki Dečani nalazi se pod zaštitom UNESCO-a.

6. Manastir Gračanica – neponovljiv objekat kasnovizantijskog stila

Manastir Gračanica je zadužbina najvećeg graditelja crkava i manastira u lozi Nemanjića – kralja Milutina. Od manastirskog kompleksa koji je građen od 1315. do 1321. godine, do danas je sačuvana samo crkva posvećena Uspenju presvete Bogorodice. Ovo sakralno arhitektonsko zdanje odlikuje kasnovizantijski stil izrade.

Crkva je građena od tesanog kamena, u osnovi predstavlja krst sa pet kupola koje se dižu u visinu, a sam način izgradnje predstavlja spoj elemenata raške, vizantijske i romanijske umetnosti, spojen u neponovljivu i skladnu celinu. Lepotom se izdvaja i porodično stablo dinastije Nemanjić sa čak 16 portreta, a spoljašnju vrednost i lepotu verno prati unutrašnja lepota fresaka.

7. Pećka patrijaršija – duhovno sedište srpske arhiepiskopije

Pećka patrijaršija predstavlja kompleks od četiri crkve – Crkva Svetih Apostola, crkva Majke Božije, crkva Svetog Dimitrrija i Bogorodičina crkva sa manjom crkvom Svetog Nikole. Manastirski kompleks je građen skoro čitav vek, do sredine XIV veka. Crkva Svetih Apostola građena je po uzoru na Žiču, iz koje je sedište srpske arhiepiskopije preneto u Pećku patrijaršiju.

Posebnu ulogu, među vladikama i arhiepiskopima koji su učestvovali u izgradnji, imao je patrijarh Makarije, inače brat Mehmed-paše Sokolovića. Freske u okviru kompleksa nisu očuvane u najboljem stanju, ali i tako predstavljaju izuzetno nasleđe srednjovekovnog slikarstva, te su tako predmet proučavanja brojnih stručnjaka u oblasti ikonografije i freskoslikarstva.

8. Crkva Bogorodice Ljeviške – prva crkva u kojoj se prikazuju svetiteljke

Crkva Bogorodice Ljeviške bila je glavna crkva Prizrena i svrstava se među najlepše srednjovekovne crkve. Sama crkva je petokupolna građevina zidana naizmeničnim redovima sige i opeke. U crkvi dominiraju Bogorodičine freske, po kojoj i nosi naziv. Pored toga, ovo je prva crkva u našoj zemlji u kojoj se prikazuju svetiteljke, a po lepoti se izdvaja freska Sveta Varvara.

Bogato kulturno-istorijsko nasleđe, lepota arhitektonskih zdanja, tradicija o kojoj svedoče knjige, freske, ikone i zapisi iz srednjeg veka, kao i sveukupan značaj koju crkve i manastiri u Srbiji imaju prepoznat je i od strane UNESCO-a, pa je tako i čitav svet imao priliku da čuje za brojne lepote koje naša zemlja krije.