Završivši filozofiju i pedagogiju u Beču, mladi Somborac Avram Mrazović (1756-1826) u Somboru 1. maja 1778. zasniva „Normu“, tromesečni tečaj za stručno uzdizanje srpskih učitelja. Vremenom je ona doživela mnoge promene i destinacije: napustivši mesto svoga nastanka „Norma“ prelazi u Sent Andreju gde postaje i u Sombor se vraća 1816. kao prva Srpska učiteljska škola, ostavši u njemu do danas. Kada je, krajem 19. veka, postala tesna za narasli broj učenika, Patrijarh Branković 1895. gradi ovu zgradu za muške polaznike Preparandije, kako je Somborci tada, a i danas nazivaju. O tome svedoči sam ktitor na zidu ulaznog hola i posvetom na podnožju kupole: „Georgije Branković patrijarh narodu srpskom. Danas je ovde muzej Škole i stalne postavke dela somborskih slikara Save Stojkova, Pavla Blesića i Zorana Stošića-Vranjskog.
Još:
Zdanje ovo pravoslavne srpske učiteljske škole podigao je Georgije Branković, pravoslavni arhiepiskop, karlovački mitropolit i patrijarh srpski, bivši prota okružni i paroh somborski, kao i upravitelj te učiteljske škole za vreme sretne svoje uprave pravoslavnom crkvom ovostranog srpskog naroda i za večitu uspomenu predao pravoslavnoj srpskoj crkvenoj opštini somborskoj u amanet, kao znak svoje ljubavi prema narodnoj prosveti 1895.
Arhitektura
Zdanje Preparandije je reperni objekat na uglu glavne ulice i Venca Radomira putnika. Nije samo značajan kao vredna i dobro očuvana graditeljska baština već ima velikog značaja za obrazovanje učitelja u Austrougarskoj monarhiji. Kamen temeljac postavljen je 2.juna 1894, a gradnja završena 1895, kada je : “ Zdanje ovo…“. patrijarh Georgije Branković predao u amanet Pravoslavnoj srpskoj crkvenoj opšini. Sve je to zapisano na mermernoj spomen ploči koja se nalazi s desne strane na zidu u hodniku ulaza. Zgradu je zidao preduzimač Vince Urlih, a gradnju vodio gradski inženjer Milan Grgurov. Projektant građevine nije poznat, pošto nije sačuvan projekat, ali je najverovatnije bio Vladimir Nikolić, arhitekta patrijarha, koji je projektovao više objekata sličnih stilskih rešenja. Fasada je oblikovana u jednoj varijanti neorenesanse s elementima baroka. Ugaono pročelje zgrade ima kružnu osnovu koja se na krovu završava sa polukružnom kupolom i time naglašava skladnu I prepoznatljivu arhitekturu objekta. Na spratu ispod kupole između prozora su pilastrer stubovi jonskog stila, a iznad prozora u ovom delu su baroknii ukrasi. Pilaster (ital.) je pravougaoni uzidani stub u obliku izbočine na zidu. Na fasadi zgrade ispod krovne kupole nalazi se natpis : „GEORGIJE BRANKOVIĆ PATRIJARH NARODU SRPSKOM“. Zgrada je više puta menjala namenu. Projkat adaptacije enterijera za muzej i galeriju slika između 2002 I 2004. uradio je somborski arhitekta Milan Stojkov. Izvorni arhitektonski stil u celini je sačuvan.
Tekst: Milan Vojnović i Sima Jančić
Izvor: mojsombor.org
